मानसिक स्वास्थ्यको महत्त्व:-मनोसमाजिक विमर्शकर्ता दिनेश बुढाथोकी

गल्छि खबर आश्विन २४।

विश्व मानसिक स्वास्थ्य दिवस, प्रत्येक वर्ष अक्टोबर १० मा मनाइने गरिन्छ। मानसिक स्वास्थ्यका समस्याबारे जागरूकता बढाउन, मानसिक कल्याण प्रवर्द्धन गर्न र विश्वभर मानसिक स्वास्थ्य सेवाहरूमा पहुँचको वकालत गर्न महत्त्वपूर्ण मञ्चको रूपमा सेवा गर्दछ। यो दिवस १९९२ मा विश्व मानसिक स्वास्थ्य संघद्वारा स्थापना गरिएको थियो र यसले विभिन्न संस्कृतिहरू र जनसांख्यिकीय समूहहरूलाई प्रभावित गर्ने मानसिक स्वास्थ्य चिन्ताहरूलाई सम्बोधन गर्न विश्वव्यापी कार्यको प्रेरणा दिन खोज्दछ।

मनोसमाजिक विमर्शकर्ता:- दिनेश बुढाथोकी 

मानसिक स्वास्थ्यको महत्त्व:- 

मानसिक स्वास्थ्य समग्र कल्याणको लागि अत्यावश्यक छ। यसले हामी कसरी सोच्दछौं, महसुस गर्दछौं, र व्यवहार गर्दछौं भन्ने कुरालाई प्रभाव पार्दछ, व्यक्तिगत सम्बन्धदेखि कामको प्रदर्शनसम्म। यद्यपि मानसिक स्वास्थ्य अझै पनि स्वास्थ्यको सबैभन्दा गलत बुझिएको र कलंकित क्षेत्रहरू मध्ये एक हो। धेरै मानिसहरूले संसारभरि चिन्ता, डिप्रेशन, पोस्ट-ट्रौमेटिक स्ट्रेस डिसअर्डर (PTSD) र स्किजोफ्रेनियाजस्ता गम्भीर अवस्थाहरू सामना गरिरहेका हुन्छन्, तर सामाजिक कलंक वा सेवाहरूको अभावका कारण सहयोग खोज्न हिचकिचाउँछन्।

कोभिड-१९ महामारीले वैश्विक रूपमा मानसिक स्वास्थ्य समस्याहरूलाई थप बलियो बनाएको छ। अलगाव, अनिश्चितता, र आर्थिक तनावले चिन्ता, डिप्रेशन, र अन्य मानसिक स्वास्थ्य विकारहरूको वृद्धिलाई निम्त्याएको छ। यसले सरकार र स्वास्थ्य संगठनहरूलाई मानसिक स्वास्थ्य पहलहरूलाई प्राथमिकता दिन र सहयोग प्रणालीहरू विस्तार गर्न आवश्यक रहेको देखाएको छ।

२०२४ को विषयवस्तु: "मानसिक स्वास्थ्य एउटा सर्वव्यापी मानव अधिकार हो"

विश्व मानसिक स्वास्थ्य दिवस २०२४ को विषयवस्तु, "मानसिक स्वास्थ्य एउटा सर्वव्यापी मानव अधिकार हो," यसले मानसिक कल्याण शारीरिक स्वास्थ्यजत्तिकै मौलिक भएको कुरा जोड्दछ। यसले मानसिक स्वास्थ्य सेवाहरूमा समान पहुँचको महत्त्वलाई प्रकाश पार्दछ र सबैले, पृष्ठभूमि जेसुकै भए पनि, आवश्यक सहयोग प्राप्त गर्ने अधिकार पाउनुपर्छ भन्ने कुरा सुनिश्चित गर्दछ।

यस विषयवस्तुले सरकार, समुदायहरू, र व्यक्तिहरूलाई कार्य गर्न प्रेरित गर्दछ। यसले हेरचाहमा बाधाहरू हटाउन, मानसिक स्वास्थ्य शिक्षा प्रवर्द्धन गर्न र मानसिक स्वास्थ्यको बारेमा खुला छलफलको समर्थन गर्ने वातावरणको प्रवर्द्धन गर्न ध्यान केन्द्रित गर्दछ। चाहे यो विद्यालय, कार्यस्थल, वा सार्वजनिक स्वास्थ्य संस्थाहरूमा होस्, मानसिक स्वास्थ्य जागरूकता अभियानहरूले कलंक हटाउन र मानसिक कल्याण प्रवर्द्धन गर्न महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्न सक्छ।

प्रविधि र नवीनताको भूमिका।:-

प्रविधिमा भएका प्रगतिहरूले मानसिक स्वास्थ्य सेवामा ठूलो योगदान पुर्‍याइरहेको छ। डिजिटल प्लेटफर्महरू, टेलिथेरापी, र मोबाइल एपहरू लाखौं मानिसहरूलाई घरबाटै मानसिक स्वास्थ्य स्रोतहरूमा पहुँच गर्न मद्दत गरिरहेका छन्। यी नवप्रवर्तनहरूले दुर्गम क्षेत्रमा विशेष रूपमा फाइदा पुर्‍याउँछ जहाँ मानसिक स्वास्थ्य सेवाहरू दुर्लभ हुन सक्छन्।

यद्यपि, यी प्रगतिहरूको बाबजुद पनि धेरै कम-आय भएका देशहरूले अझै पनि पर्याप्त मानसिक स्वास्थ्य सेवा प्रदान गर्न चुनौतीहरूको सामना गरिरहेका छन्। विश्व स्वास्थ्य संगठन (WHO) का अनुसार, कम र मध्यम-आय भएका देशहरूमा ७५% मानिसहरूले आवश्यक मानसिक स्वास्थ्य उपचार प्राप्त गर्दैनन्। यो तथ्याङ्कले मानसिक स्वास्थ्य सेवाहरूमा खाडललाई पुरा गर्न वैश्विक सहयोग र लगानीको आवश्यकता रहेको देखाउँछ।

तपाईं के गर्न सक्नुहुन्छ?

विश्व मानसिक स्वास्थ्य दिवस सरकार र संगठनहरूका लागि मात्र होइन, यो व्यक्तिहरूले आफ्नो र अरूको मानसिक कल्याणको बारेमा विचार गर्ने दिन पनि हो। साना कदमहरूले ठूलो फरक पार्न सक्छ:

१- कुराकानी सुरू गर्नुहोस्: साथी, परिवार, वा सहकर्मीहरूसँग खुलेर मानसिक स्वास्थ्यको बारेमा कुरा गर्नुले कलंक कम गर्न र संघर्ष गरिरहेका व्यक्तिहरूलाई सहयोग खोज्न प्रोत्साहित गर्न सक्छ।

२- स्थानीय पहलहरूलाई समर्थन गर्नुहोस्: धेरै संगठनहरूले यस दिन मानसिक स्वास्थ्य सेवाहरू वा जागरूकता अभियानहरू चलाउँछन्। यी कारणहरूमा स्वयंसेवा गर्ने वा दान गर्नाले तपाईंको समुदायमा मानसिक स्वास्थ्य स्रोतहरू सुधार्न मद्दत गर्न सक्छ।

३- आत्म-हेरचाह: मानसिक कल्याणलाई प्राथमिकता बनाउन ध्यान, शारीरिक क्रियाकलाप, र भावनात्मक लचिलोपन प्रवर्द्धन गर्ने अन्य आत्म-हेरचाह अभ्यासहरूमा संलग्न हुनुहोस्।

निष्कर्ष:-

विश्व मानसिक स्वास्थ्य दिवसले मानसिक स्वास्थ्यले शारीरिक स्वास्थ्यजत्तिकै ध्यान र हेरचाहको हकदार छ भन्ने कुराको सम्झना गराउँछ। मानसिक स्वास्थ्यलाई सर्वव्यापी मानव अधिकारको रूपमा स्वीकार गरेर, हामी सबैलाई मानसिक रूपमा स्वस्थ जीवन जिउने अवसर प्राप्त गर्ने संसारतर्फ नजिक पुग्न सक्छौं। चाहे वकालत, समर्थन, वा आत्म-हेरचाहको माध्यमबाट होस्, हामीमध्ये प्रत्येकले मानसिक स्वास्थ्यलाई मूल्य दिने र आवश्यकता परेकाहरूलाई सहयोग गर्ने संस्कृतिमा योगदान गर्न सक्छौं।